Ariukaa

 

 
Давхин довтолгох буухиа элч зарлиг буулгана

Дагаж яваа эгэл улаач бийр юугээ зэхнэ

Морины явдал дунд ацаг гээлгүй татна

Монгол газарт сая түүнийг тал бичээчид тооцно.

/Т.Галсан/ Энэ 4 мөр шүлэгт хичнээн их зүйлийг багтаагаа вэ.

Анх Өгэдэй хааны үүсган бий болгосон морин өртөө 20-р зууны эхэн хүртэл байсан, Өртөөгөөр явах улаачид зэрэг дэвтэй байсан ба буухиа элч нь "нис нис" гэсэн үсэгтэй буюу нэг буландаа нисэж буй шувууны зурагтай захидал мэдээг авч явдаг байсан, Ийм улаач амрах зогсох эрхгүй, морио маш хурдан хугацаанд юулэн зогсолтгүй давхих ба хэдэн мянган бээрийн газарт биеэ амраалгүй давхих...

 Хүннү (МЭӨ 209- МЭ 156)
Хүннү
МЭӨ IV зуунд үүссэн Хүннү гүрэн нь Монголын газар нутаг дахь нүүдэлчдийн анхны хүчирхэг улс гүрэн байжээ. Хамгийн хүчирхэг үедээ баруун зүгт Балхаш нуур, зүүн зүгт Хянганы нуруу, хойд зүгт Байгаль нуур, өмнө зүгт Цагаан хэрэмд тулсан өргөн уудам нутгийг эзлэж байжээ. Хүннү гүрнийг анх Түмэн шаньюй үндэслэсэн гэж үздэг.Түүний хүү Модун шаньюй нь МЭӨ 209 онд эцгийгээ хөнөөж Хүннүгийн 24 аймгуудыг нэгтгэж Хүннү улсыг хүчирхэгжих эхлэлийг тавьжээ. Дараад нь зүүн Монголд байсан гол өрсөлдөгч аймаг болох Дунху нарыг эзэлжээ. Улмаар Цинь улсын баруун аймгуудыг эзлэн өөртө...